Z historii Lesznej

Historia obu istniejących obecnie Lesznych – Dolnej i Górnej – jest nierozerwalnie związana i spleciona. Trudno byłoby ich przeszłość dziś traktować oddzielnie, a w niejednym wypadku byłoby to wprost niemożliwe.

Osada Leszna została założona w drugiej połowie XIII w. Podczas kolonizacji Śląska Cieszyńskiego. Kolonizacja według historyka Franciszka Popiołka odbywała się w ten sposób:,,Książę, czy biskup lub klasztor za zgodą księcia wyznaczał pewien obszar ziemi, leżącej odłogiem lub zalesionej i umawiał się z przedsiębiorcą, lokatorem, który sprowadzał osadników i pomiędzy nich rozdzielał pola w równej części. Dla niego zostawało zwykle dwa lub więcej razy tyle, ile otrzymywali osadnicy. Oprócz tego otrzymywał on pewne przywileje, jak prawo założenia sklepu czy młyna, utrzymywanie jatki mięsnej lub chlewnej. Zato obowiązany był zbierać czynsze od osadników i oddawać je panu,,. Czynsze były uiszczane w formie pieniędzy, świadczeń w naturze i w formie bezpłatnej robocizny na pańskim.

Pierwsza historyczna wzmianka o Lesznej pochodzi z 1295 roku. W spisie biskupich dziesięcin wrocławskiego biskupa z tegoż roku, ogłoszonym w dokumencie ,,Codex diplomaticus Silesias 14. Band. Liber fundationis episcopatus vratislaviensis,, czytamy, że Leszna Książęca płaci dwadzieścia łanów, a Leszna Świętosza jeszcze nie płaciła. Oznacza to, że Leszna książęca musiała być założona co najmniej 20 lat wcześniej, bowiem podług ówczesnego prawa zwyczajowego każda nowa osada zwolniona była z wszelkich świadczeń na przeciąg zazwyczaj 20 lat potrzebnych do przygotowania ziemi pod uprawę i odpowiedniego zagospodarowania się. Natomiast Leszna Świętosza znajdowała się w tym czasie w trakcie zagospodarowywania się. Wydaje się, że wkrótce potem obie Leszne połączyły się i istniała tylko jedna Leszna.

Właściciele Lesznych – rodziny szlacheckie- często zmieniali się. Wiadomo, że w XVI w. nabył Lesznę Czelo z Czechowic, w wiekach XVI i XVII właścicielami byli Goczałkowscy, w XVII w. rodzina Beesów, od których w 1793 odkupił Lesznę Dolną książę cieszyński Albrecht, od Goczałkowskich zaś Lesznę Górną, albowiem tutaj znajdowały się głównie złoża rudy żelaza, którą potrzebował dla swych hut w Ustroniu, później i w Trzyńcu. Od tego czasu właścicielem obu Lesznych aż do połowy XIX w. byli habsburscy arcyksiążęta cieszyńscy.

Aż do roku 1781 mieszkańcy wioski nie byli wolnymi ludźmi, lecz poddanymi swego pana. Dopiero w tym roku zniesiono pańszczyznę w ówczesnej Monarchii Austriackiej i od tego czasu chłop był już swobodniejszy, mógł bez zezwolenia pana zmienić miejsce zamieszkania, zatrudnienie i ożenić się, nie wolno było panu go sprzedać, ale nadal obowiązywała pańszczyzna, tj. bezpłatna robota na pańskim. Na początku XIX w. żyło w Lesznej Dolnej 297 mieszkańców w 47 domach, w Lesznej Górnej 571 w 63 domach. Liczba mieszkaćców w pierwszej połowie XIX w. wzrastała tylko nieznacznie. W 1843 roku naliczono bowiem 410 osób w Lesznej Dolnej i 520 w Lesznej Górnej. Głównym zajęciem lesznian do połowy XIX stulecia było rolnictwo. Tylko nieliczni byli zmuszeni ze względu na brak ziemi trudnić się przędzeniem wełny i bieleniem, względnie innym rzemiosłem. Na początku XIX w. znajdował się w Lesznej Dolonej stary zamek, dwór i 2 młyny na rzeczce Lesznicy, w Lesznej Górnej 3 młyny, murowany kościół, szkoła i cmentarz.

W drugiej połowie XIX w., zwłaszcza od lat siedemdziesiątych w związku z burzliwym rozwojem huty trzynieckiej dochodzi do szybkiego wzrostu liczby mieszkańców, głównie w Lesznej Dolnej. Liczba obywateli i ich skład narodowościowy przedstawiały się w tym okresie następująco:

	1851	1869	1880				1910
gmina	razem	razem	Polacy	Czesi	Niemcy	razem	Polacy	Czesi	Niemcy	razem
Leszna Dolna	426	612	980	32	1	1013	1556	15	28	1599
Leszna Górna	525	613	738	1	-	739	862	-	5	867

Od wieków ważnym czynnikiem w życiu ludu cieszyńskiego było szkolnictwo, którego rola zaczęła wzrastać od połowy XVIII wieku. Podług ówczesnych zwyczajów można przypuszczać, że już w XIV wieku istniała szkoła przy tutejszej parafii. Była to szkoła bardzo prymitywna. Nauczycielem był początkowo kleryk, później także osoba świecka, której kwalifikacje ograniczały się do umiejętności czytania i pisania. Historyczną wiadomość o istnieniu szkoły w Lesznej Górnej posiadamy z roku 1679 z akt wizytacyjnych biskupstwa wrocławskiego, tzw. ,, Jungnitz Visitationsberichte,,. Wizytator Jungnitz podaje: ,, Leszna: nauczyciel Broda, nie jest poddanym, umie czytać i pisać; szkoła potrzebuje naprawy. Leszna Dolna i Górna aż do r. 1853 posiadały jedną, wspólną katolicką szkołę przy kościele w Lesznej Górnej. W r. 1843 uczęszczało do niej 126 uczniów. Majętniejsi ewangelicy posyłali swe dzieci do ewangelickich szkół w Wędryni, Cisownicy, Puńcowie i Końskiej. Lata 1848-1849 przniosły ewangelikom całkowite równouprawnienie wyznaniowe. Wtedy też powstała szkoła ewangelicka w Lesznej Górnej. Nauczycielem aż do r. 1900 był Jerzy Mrowiec – niezwykle zacny człowiek. Organizował on kursy dla rolników, odprawiał pogrzeby, był homeopatą i doradcą . W Lesznej Dolnej powstał nowy budynek szkolny w r. 1910. Kierownikiem szkoły mianowano wtedy Pawła Klimosza z Końskiej. Z powodu braku dzieci szkoła ta została zlikwidowana w roku 1969. Rok 1848 oznaczał zasadniczą zmianę w zarządzaniu gminą. Dotychczasowy wójt, mianowany przez pana, był zastąpiony wójtem wybieranym przez wszystkich dorosłych obywateli gminy. Oto lista wójtów z okresu lat 1849 – 1934 : Jerzy Karas, Jan Stonawski, Jan Stonawski syn, Jerzy Pończa, Jan Płoszek, Jerzy Pończa po raz drugi, Jan Jaś, Jan Stonawski po raz drugi, Jan Jaś po raz drugi,Leopold Peterek, Jan Łaboj. W roku 1893 założono w Lesznej Kółko Rolnicze, zrzeszające ponad 25 rolników z obu Lesznych. W r. 1902 powstaje Ochotnicza Straż Pożarna z językiem urzędowym polskim. W r. 1911 założono w Lesznej Dolnej Kasę Raiffeisenkę, której głównym celem było służyć obywatelom tanim kredytem na unowocześnienie gospodarstw. Tuż pod koniec I wojny światowej, 1 VIII 1918 założono w Lesznej Dolnej Stowarzyszenie polskich robotników i robotnic ,,SIŁA,,. Po rozpadzie Monarchii Austriacko-Węgierskiej powstały dwa państwa, których granice podzieliły obie Leszne. Leszna Dolna i mniejsza część Górnej znalazły się w Czechosłowacji. Z Lesznej Górnej posiadającej dotąd 1227 ha powierzchni, po podziale znalazło się w Czechosłowacji zaledwie 213 ha, reszta pozostała w Polsce. Granicę ostateczną ustalono dopiero w 1927 roku. Rozporządzeniem władz z 1921 r., nr 324 zb., ustanowiono nazwy wsi i osad. Leszne otrzymały nazwę Liszna Dolna/Dolní Lišna/ i Liszna Górna / Horní Lišna/. Jednakowoż już od drugiej połowy lat 20 coraz częściej pojawia się nazwa ,,Lištná,, , która w końcu stała się oficjalną; w języku polskim pozostała Leszna.

Liczba obywateli i skład narodowościowy w tym okresie czasu:

rok	gmina	razem	Polacy	Czesi	Niemcy	Ślązacy	inni
1921	Leszna Dolna	1329	923	365	31	-	10
1930	Leszna Dolna	2598	1793	698	103	-	4
	Leszna Górna	245	142	103	-	-	-
1939	Leszna Dolna	2435	700	36	172	1525	2
	Leszna Górna	941	139	8	3	783	4

Według ostatniego spisu ludności w roku 1991 skład narodowościowy w Lesznej Dolnej i Górnej wygląda następująco:

	Leszna Górna	Leszna Dolna
Mieszkańców razem	270	5045
Polacy	61	981
Czesi	181	3419
Inni	29	1445

Obecnie Leszna Górna jest jedną z najmniejszych dzielnic Trzyńca i zachowała swój wiejski charakter. Natomiast Leszna Dolna jest teraz bardzo zróżnicowaną dzielnicą; do Trzyńca została włączona już w r. 1946. Społecznie najbardziej aktywną jest część wiejska, nieco odmienny charakter ma ,,Folwark,, wraz z tzw. kolonią faszystowską, półmiejski charakter ma osiedle ,,Sosna,,. Pierwszym i ostatnim zarówno wójtem Lesznej Dolnej po r. 1945 był Antonín Král. Leszna Górna straciła swoją samodzielność w r. 1960, gdzie powojennymi przewodniczącymi MRN /Miejscowa Rada Narodowa/ byli kolejno: Jan Kloda, Karol Heczko, Józef Kloda i Karol Gluza.

Tak więc kolejno, w r. 1946 i 1960 obie Leszne straciły swoją samodzielność i zostały włączone do miasta Trzyńca. Nie ma już tutaj szkół, pozostało natomiast polskie przedszkole, działają organizacje społeczne: Ochotnicza Straż Pożarna, Beskyd i Miejscowe Koło Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego. Organizacje te mają swe siedziby we własnych domach-świetlicach.

Na podstawie publikacji ,,Leszna wczoraj i dziś,, z r. 1995 opracował Tadeusz Szkucik